“İŞ AHLAKI” AHLAKIN TA KENDİSİDİR...
Dr. Hamit AKÇAY ile yeni kitabı “Yahudinin İş Ahlakı” üzerine keyifli bir röportaj gerçekleştirdik.
Sizi tanıyabilir miyiz? 1973 Erzurum doğumluyum. Bandırma Üniversitesin'de Dr. Öğretim üyesi olarak görev yapıyorum. Uzun yıllardır eğitim ve iş dünyasında yer alıyorum. Kaşif Çocuk Akademisi Anaokullarının kurucusuyum. İş dünyasında ulusal ve uluslar arası şirketlerde uzun yıllar üst düzey yöneticilik yaptım. Çeşitli gazetelerde köşe yazarlığı yaptım. Yayınlanmış üç kitabım var. Eğitim ve iş hayatında çalışmalarımıza devam ediyorum. Son kitabınızda neleri okuyacağız? Kitabımız ismiyle müsemma yani Yahudi'nin İş Ahlakını ele aldık. Bu alanda Türkiye'de yazılmış tek kitap. Geniş bir perspektifle öncelikle Yahudinin tarihi, kültürel ve sosyolojik bağlamda ne/kim olduğunu araştırdık. Malum Yahudiler tüm dünyada ekonominin önemli bir kısmını kontrol ediyorlar. Muazzam bir ekonomik başarıları var. Bu başarıları ile Yahudi İş Ahlakının ilişkisini sorguladık.
Peki Ahlak nedir? Ahlak iyi ve kötü hakkında toplumsal mutabakatımızdır. Bir topluluk/cemaat/cemiyet normudur. Yapılması makbul olan tutum ve davranışlara güzel ahlak, çirkin olarak görülenlere de kötü ahlak deriz. Ahlakın sopası yoktur. Sopası olan iyilik normuna hukuk deriz. Ahlak iç kabulle ilgilidir. Bilinçli ve iradi tercihimizdir. Hatta Katip Çelebi'ye göre ahlak iradenin de ötesinde karaktere dönüşmüş-yani düşünülmeksizin, yarar ve zarar hesabı yapılmadan ortaya konan tavırlardır. En büyük yaptırımı kınanma ve dışlanmadır. İş ahlakı neleri içerir? İş ahlakı ahlakın ta kendisidir. Ekonomik sonuçları olan tüm işlerimizdeki ahlaki normlar iş ahlakının bir parçasıdır. Yahudi kimdir, yahudilik nedir? Bu sorunun farklı vechelerden türlü türlü cevaplarını vermek mümkün. Mesela Yahudi bir dinin mensubudur. Bir millettir. Tarihi bir olgusudur diyebilirsiniz. Ancak ben soruyu ontolojik bir bağlamda cevaplamayı tercih edeceğim. Yahudi hakikat tekelciliği yapan, toplumu hakikatin merkezine alan, toplumun bekası için dini bile tereddüt etmeksizin kullanan, araçlaştıran anlayışın mensubudur.
Yahudi iş ahlakının temel özellikleri nelerdir? Parayı, serveti, gücü sevmek. İlişkilerde pragmatik olmak. İkili bir ahlak anlayışına sahip olmak (biz ve ötekiler), hülle yapmak, hayatı sevmek, insanı (yahudiyi) sevmek Yahudi ahlakının esaslarını oluşturur.
Kapitalizm ile yahudiler arasında nasıl bir ilişki vardır? Kapitalizmin babası Protestanlar ise anası Yahudilerdir diyebiliriz. Kapitalizmin ahlaki temeli, temel paradiğması, önemli mekanizmaları Yahudilerin katkısı ile yahut bizzat Yahudilerce inşaa edilmiştir. Yahudiler Şabat gününde çalışmaları yasak olmalarına rağmen şabat yasaklarına neden uymazlar? Hasidik Yahudiler bu yasaklara büyük oranda uyarlar. Uymayınca da hülle yaparlar. Ama Reformist, Muhafazakar ve Seküler Yahudiler bu yasaklara pek riayet etmezler. Çünkü bu durumda para kazanmaları mümkün olmayacaktır. Bu durumda da hülle ve tevil metodları devreye girer. Tevratta tohumların kaırştırılması, et ve sütün karıştırılması yasaklanmış iken yahudiler neden G.D.O lu ürünleri üreten kurumlara sahip? Burada Yahudi ahlakının ikili (dualist) boyutu devreye girer. Kendileri için haram olan bir işi Goy (Yahudi olmayanlar) için yaparlar. Kendileri de bu ürünleri kullnıyorsa da yine hülle mekanizması devreye girer.
Yahudiler iş dünyasında dürüst mü ahlaksız mı? Bu biraz karışık bir konu ama özetle şöyle. Yahudilik çok ahlaki bir dindir ama sadece Yahudilerin Yahudilerle olan ilişkilerinde bu geçerlidir. Yahu olmayan kişilerle münasebetlerde ise Yahudileri ontolojik olarak ahlaklı görmek mümkün değildi çünkü ikili değer yargılarına sahiptirler. Ancak Yahudiler iş dünyasında ahlaklı olmanın ahlaksız olmaktan daha karlı olduğunu görecek kadar kadar akıllıdırlar ve bu nedenle pratilkte genel olarak ahlaki sevileri yüksektir. Yani pragmatik (yararcı) bir ahlak anlayışları vardır.
Çok keyifliydi teşekkür ederim Ben teşekkür ederim.
RÖPORTAJ / Aynur KARABULUT
Nisan 2020